ปลูกถั่วลิสงหลังนา เสริมรายได้
ถั่วลิสงเป็นพืชน้ำมันที่มีอายุสั้น ใช้ประโยชน์ได้หลายรูปแบบ เมล็ดใช้บริโภคโดยตรงในรูปถั่วต้ม ถั่วคั่ว ถั่วอบ
ถั่วทอด หรือทำขนมต่างๆ
และยังนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่นๆ
เช่น เนยถั่วลิสง หรือสกัดน้ำมันพืชสำหรับปรุงอาหาร กากถั่วลิสงที่สกัดน้ำมันแล้วสามารถนำไปทำเป็น
อาหารสัตว์ ต้นถั่วลิสงที่ปลิดฝักแล้วสามารถนำไปเลี้ยงสัตว์หรือไถกลบ เป็นปุ๋ยบำรุงดินได้ สำหรับประเทศไทย การปลูกถั่วลิสงไม่ได้ปลูกเป็นพืช
หลัก และความสำคัญทางเศรษฐกิจค่อนข้างน้อย แต่ถั่วลิสงสามารถปลูกเป็นพืชรองทั้งสภาพไร่ และสภาพนาเพื่อเสริมรายได้ให้เกษตรกรได้อีก
ทางหนึ่ง
การปลูกถั่วลิสงฤดูแล้ง
หลังการทำนา มีการปลูก 2 สภาพ คือ ถ้าปลูกโดยอาศัยน้ำชลประทาน
ปลูกในเดือนธันวาคมถึงต้นเดือนมกราคม
เก็บเกี่ยวเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม
ส่วนถ้าเป็นการปลูกโดยอาศัยความชื้นที่เหลือในดิน ปลูกในเดือนพฤศจิกายนถึงธันวาคม เก็บเกี่ยวเดือน
กุมภาพันธ์ถึงเมษายน
การเตรียมดิน ไถ 1 ครั้ง
ลึก 10 - 20 เซนติเมตร ตากดิน 7 - 10 วัน ไถพรวน 1 ครั้ง การปลูกโดยอาศัยน้ำชลประทานควรยกร่องปลูกเพื่อ
ความสะดวกในการให้น้ำ ถ้าเป็นการปลูกโดยอาศัยความชื้นที่เหลือในดินและไม่มีการให้น้ำ
เงื่อนไขคือต้องมีระดับน้ัำใต้ดินอยู่ตื้น ปริมาณเพียงพอ
ต่อการเจริญเติบโตตลอดอายุ การเตรียมดินควาทำหลายครั้ง เพื่อให้หน้าดินละเอียด
ลดการระเหยน้ำจากดิน
วิธีปลูก ปลูกด้วยเมล็ดที่มีความงอกมากกว่า 75% อัตราปลูก
17 - 18 กิโลกรัมต่อไร่ ระยะปลูก 50X20 เซนติเมตร จำนวน 2 -3 เมล็ดต่อ
หลุม หลุมลึก 10 เซนติเมตร จะได้ 32,000 - 48,000 ต้นต่อไร่
การกำจัดวัชพืช ต้องไม่รบกวนถั่วลิสงโดยเฉพาะในช่วง 1 เดือนแรก
กำจัดวัชพืชด้วยแรงงานคน 1 - 2 ครั้ง เมื่ออายุ 15 - 20 วันหลังงอก
หรือหากใช้สารกำจัดวัชพืชต้องใช้ในอัตราที่แนะนำ คือใช้อะลาคลอร์ หรือเมโทลาคลอร์ อัตรา 300 - 320 กรัม สารออกฤทธิ์ต่อไร่ พ่นคลุมดิน
หลังปลูกก่อนถั่วลิสงและวัชพืชงอก ขณะพ่นดินต้องมีความชื้น
การใส่ปุ๋ย ใช้ปุ๋ยเคมีสูตร
12-24-12 หรือ 16-16-8 อัตรา 35 กิโลกรัมต่อไร่ รองก้นหลุมก่อนปลูก หรือโรยข้างแถวและพรวนดินกลบ
ใส่
ปุ๋ยหลังงอก 15 - 20 วัน
โรคและแมลง คือโรคโคนเน่า หรือโคนเน่าขาด การป้องกันกำจัดโรคใช้สารไอโปรไดโอน (50%
WP) และเมธาแลกซิล
+ แมนโคเซบ
72% WP คลุกเมล็ด อัตรา
2.8 และ 2.0 กรัม สารออกฤทธิ์ต่อเมล็ด 1 กิโลกรัม โดยทั่วไปไม่ค่อยพบแมลงศัตรูทำลายแปลงถั่วลิสงมากนัก
แมลงศัตรูที่สำคัญ ได้แก่ หนอนชอนใบถั่วลิสง เพลี่ยอ่อนถั่ว เพลี้ยไฟ เพลี้ยจักจั่น
และเสี้ยนดิน พบระบาดรุนแรงในสภาพอากาศแห้งแล้ง ฝนทั้ง
ช่วงนานเกิน 15 วัน การป้องกันกำจัดหนอนชอนใบถั่วลิสง พ่นไตรอะโซฟอส
(40% EC) อัตรา 50 มิลลิลิตรต่อน้ำ 20 ลิตร เพลี้ยอ่อนถั่ว เพลี้ยไฟ
และเพลี้ยจักจั่น การป้องกันกำจัดใช้สารคาร์โบซัลแฟน 20% EC อัตรา 50 มิลลิลิตรต่อน้ำ
20 ลิตร หรืออะซีเฟต 75% WP 20 กรัมต่อน้ำ 20 ลิตร
ส่วนดินใช้คาร์แทป 4% G อัตรา 4 กิโลกรัมต่อไร่ ใส่ 2 ครั้ง โรยพร้อมปลูก และเมื่อถั่วลิสงอายุ 30 - 35 วัน โดยโรยห่างโคนต้น 10 เซนติเมตร
แล้่วกลบโคน หรือคลอไพริฟอส 5% G อัตรา 5 กิโลกรัมต่อไร่
ใส่ 2 ครั้ง โดยพร้อมปลูก และระยะถั่วแทงเข็ม
โดยโรยห่างโคนต้น 10 เซนติเมตร
แล้วกลบโคน เก็บเกี่ยวถั่วลิสงตามอายุของพันธุ์ที่ปลูก หรือสีของเปลือกฝักด้านในเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลดำมากกว่า
60 เปอร์เซ็นต์
จังหวัดอุบลราชธานี มีพื้นที่ปลูกข้าว 3,334,240 ไร่ มีเกษตรกรหลายอำเภอยังคงมีการปลูกถั่วลิสงเพื่อเสริมรายได้ให้กับครอบครัวหลัง
เก็บเกี่ยวข้าว มีการปลูกมากในเขตอำเภอเขื่องใน ตาลสุม ดอนมดแดง เดชอุดม
และทุ่งศรีอุดม เป็นการปลูกโดยอาศัยน้ำชลประทาน
บ่อบาดาล
หรือแหล่งน้ำธรรมชาติ ปี 2552/53 มีพื้นที่ปลูกถั่วลิสง 4,852 ไร่ ผลผลิตเฉลี่ย 310 กิโลกรัมต่อไร่ ฤดูกาลเพาะปลูก
2553/54 พื้นที่ปลูกถั่วลิสง
หลังนา ลดลงจากปี 2552/53 เนื่องจากถูกแทนที่ด้วยข้าวนาปรัง แต่อย่างไรก็ตามยังมีเกษตรกรที่ยังคงยึดอาชีพการปลูกถั่วลิสงหลังนาเพื่อเสริม
รายได้ อย่างเช่น นายสมเดช มหาโยธี
เกษตรกรบ้านป่าหวาย ตำบลป่าโมง อำเภอเดชอุดม
ได้ปลูกถั่วลิสงหลังนามากกว่า 10 ปี พื้นที่ 2 - 3 ไร่
อาศัยน้ำโดยใช้เครื่องสูบน้ำจากห้วยสาธารณประโยชน์ของหมู่บ้าน หลังเก็บเกี่ยวข้าว จะเริ่มไถเตรียงแปลงตั้งแต่ปลายเดือนพฤศจิกายน
ปลูกถั่ว
ลิสงต้นเดือนธันวาคม จะทยอยปลูกทีละ 2 - 3 กระทงนา ใช้แรงงานภายในครัวเรือน
และมีการจ้างแรงงานในช่วงเก็บเกี่ยว (ปลิดฝัก) เท่านั้น ผลิต
ถั่วลิสงจำน่ายทั้งฝักสดและฝักแห้ง โดยมีพ่อค้าจากอำเภอเดชอุดมมารับซื้อผลผลิตในแปลงปี
2553/54 ฝักสดจำหน่ายได้ราคา 15 - 20 บาทต่อ
กิโลกรัม ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม ส่วนฝักแห้งจำหน่ายได้ราคา 30
-35 บาทต่อกิโลกรัม ในช่วงเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม
เกษตรกรบ้านโนนเจริญ ตำบลนาคาย
อำเภอตาลสุม ปลูกถั่วลิสงโดยอาศัยน้ำจากคลองชลประทาน มีพื้นที่ปลูกตั้งแต่
1-2 งาน บางราย
1-2 ไร่ จำหน่ายในรูปฝักแห้ง
มีพ่อค้ามารับซื้อผลผลิตในหมู่บ้านช่วงเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม บางรายนำไปจำหน่ายเองในจังหวัดอุบลราชธานี
ขายได้ราคา 22 - 25 บาทต่อกิโลกรัม และบ้านโอด ตำบลท่าเมือง อำเภอดอนมดแดง
การปลูกถั่วลิสงอยู่บริเวณคลองส่งน้ำ ผู้ปลูกส่วนใหญ่เป็นกลุ่มเครือญาติ พื้นที่ปลูกมีตั้งแต่
1 งาน จนถึง 1 - 2 ไร่ ผลิตในรูปฝักแห้งและ
นำไปจำหน่ายเองในจังหวัดอุบลราชธานี ราคา 22 -25 บาทต่อกิโลกรัม
บ้านนาห่อม อำเภอทุ่งศรีอุดม ปลูกโดยอาศัยบ่อน้ำบาดาล ผลิตในรูปฝักแห้ง จำหน่ายได้ราคา 25 -30 บาทต่อกิโลกรัม มีพ่อค้ามารับซื้อ
ผลผลิตในหมู่บ้านช่วงเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม
อำเภอเขื่องใน เป็นแหล่งปลูกถั่วลิสงแหล่งใหญ่ของจังหวัดอุบลราชธานี ครอบคลุม 3 ตำบล ได้แก่ บ้านโพนทอง ตำบลบ้านไทย มีการ
ปลูกมากที่สุด เฉลี่ยแล้วรายละ 1-2 ไร่ กระจายอยู่บริเวณคลองส่งน้ำชลประทาน การจำหน่ายผลผลิต
มีทั้งในรูปฝักสด ราคา 25 บาทต่อกิโลกรัม
วางขายริมถนนภายในหมู่บ้าน ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคมและเก็บเกี่ยวเพื่อขายฝักแห้งช่วงเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม
มีเกษตรกร 5 - 10 ราย
ปลูกถั่วลิสงฤดูฝนในที่ดอนเพื่อเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ปลูกฤดูแล้ง แต่พื้นที่ปลูกค่อนข้างหายาก
ส่วนที่บ้านค้อทอง ตำบลค้อทอง
การปลูกฤดูแล้งอยู่บริเวณคลองส่งน้ำชลประทาน ผลิตฝักแห้งเพื่อจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ หรือเก็บเมล็ดพันธุ์
ไว้ปลูกเองฤดูแล้ง โดยปลูกในที่ดอนหรือปลูกแซมในสวนยางพาราอายุ 1 - 2 ปี
มีทั้งเป็นที่ของตนเองและเช่าพื้นที่ปลูก
ส่วนในเขตบ้านวังอ้อ
และบ้านวังถ้ำ ตำบลหัวดอน ผลิตถั่วลิสงฝักแห้ง
พื้นที่ปลูกมีตั้งแต่ 2 งาน ถึง 2 ไร่ กระจายอยู่บริเวณคลองส่งน้ำ
ชลประทาน การจำหน่ายผลผลิตมีพ่อค้ามารับซื้อผลผลิตในหมู่บ้านช่วงเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม
ราคา 22 - 25 บาทต่อกิโลกรัม
การผลิตถั่วลิสงฤดูแล้งในเขตจังหวัดอุบลราชธานี
ส่วนใหญ่ปลูกพันธุ์ไทนาน 9 วิธีปลูกไถเตรียมดิน 1 - 2 ครั้ง ยกร่องปลูก
ระยะระหว่าง
แถว 20 -50 เซนติเมตร ระยะรหว่างต้น 10 -20 เซนติเมตร หลังปลูกพ่นสารป้องกันกำจัดวัชพืชอะลาคลอร์ และกำจัดวัชพืชด้วยแรงงานคน
1 ครั้ง
เมื่ออายุ 30 - 40 วัน ใส่ปุ๋ยเคมี 1 ครั้ง อัตรา 15 - 100 กิโลกรัมต่อไร่
เมื่อถั่วลิสงอายุ 20 - 50 วัน มีการใช้สารป้องกันโรคแมลงศัตรูบ้างเมื่อมีการ
ระบาด การเก็บเกี่ยวจะเริ่มปลายมีนาคมถึงเมษายน ผลผลิตตั้งแต่ 250 - 450 กิโลกรัมต่อไร่ ต้นทุนการผลิตส่วนใหญ่เป็นค่าเมล็ดพันธุ์
มีราคา
ตั้งแต่ 30 - 80 บาทต่อกิโลกรัม และการเก็บเกี่ยวมีการจ้างแรงงาน (ถอนและปลิดฝัก) ต้นทุนการผลิตอยู่ระหว่าง 1,965 - 7,516 บาทต่อไร่
ราย
ได้สุทธิ 501 - 11,300 บาทต่อไร่
ในปี 2554/55 พื้นที่ปลูกถั่วลิสงลดลงมาเมื่อเทียบจากปี
2553/54 ทำให้ผลผลิตมีน้อย และมีพ่อค้าจากต่างจังหวัดมารับซื้อผลผลิตถึงใน
แปลง ไม่กดราคาและตำหนิผลผลิตของเกษตรกรมาก สำหรับเกษตรกรที่ปลูกถั่วลิสงมามากกว่า
5 - 10 ปี ก็ยังคงยึดอาชีพปลูกถั่วลิสงเพื่อเสริม
รายได้หลังฤดูกาลทำนา ถึงแม้ว่าจะมีปัญหาอุปสรรคทำให้กระทบต่อพื้นที่ปลูกซื้อจะลดลงบ้างก็ตาม
ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพจาก :
http://it.doa.go.th/pibai/pibai/n15/v_4-may/korkui.html